نهاد نظارتی هسته ای (سازمان نظام هسته ای) (Nuclear Regulatory Body):
نهاد نظارتی هسته ای: نهاد، سازمان یا ارگانی مستقل از کلیه سازمان ها و نهادهای مسئول ارتقا، تحقیق، توسعه و بهره برداری از انرژی هسته ای و منابع پرتوی و مدیریت پسمان است که در درون ساختار حقوقی و اداری یک کشور ایجاد شده است تا اختیارات و وظایف نظارتی را برای اطمینان از ایمن، امن و صلح جویانه بودن موسسات و فعالیت های هسته ای و پرتوی اعمال نماید.
در واقع نهاد نظارتی هسته ای در هر کشور مرجعی است که وظیفه انجام نظارت برای حصول اطمینان از ایمن، امن و صلح جویانه بودن موسسات و فعالیت های هسته ای و پرتوی در آن کشور بر عهده دارد. در واقع این نهاد به عنوان وجدان عمومی و مدعی العموم در هر کشور در حوزه هسته ای و پرتوی عمل میکند و این نهاد است که باید در درجه اول به مردم کشور و در درجه بعد به جامعه جهانی این اطمینان را بدهد که کلیه اقدامات در حوزه های مختلف هسته ای و پرتوی به نحوی انجام می پذیرند که موجب به خطر افتادن مردم، کارکنان و محیط زیست نمی شوند.
نهاد نظارتی هسته ای (Nuclear Regulatory Body) باید کارکرد ها، صلاحیت ها، اختیارات و وظایف زیر را داشته باشد:
۱- کمک به دولت برای تدوین سیاستهای ملی و تدابیر و اقدامات لازم برای کنترل قانونی نظارتی فعالیت ها و اعمال تحت شمول قوانین مربوط به نظارت بر استفاده ایمن، امن و صلحجویانه از انرژی هسته ای و منابع پرتوی؛
۲- صدور قواعد، مقررات و راهنمایی های لازم برای اجرای قوانین مربوط به نظارت بر استفاده ایمن، امن و صلحجویانه ؛
۳- ایجاد استانداردهای لازم برای محافظت از افراد ، جامعه و محیط زیست از عوارض جانبی احتمالی پرتو یونساز؛
۴- صدور، اصلاح، تعلیق، لغو یا ابطال اجازه نامه ها اعم از پروانه، مجوز، گواهینامه و غیره و تعیین شرایط برای پرتوکاری و فعالیتهای مربوط به پرتوهای یونساز؛
۵- تعیین موارد معافیت از کنترل قانونی نظارتی؛
۶- بازرسی، نظارت و ارزیابی فعالیت ها و پرتوکاریها به منظورراستی آزمایی متابعت از قوانین مربوط به نظارت بر استفاده ایمن، امن و صلحجویانه ، مقررات قابل اجرا مربوطه و شرایط و ضوابط اجازه نامه ها؛
۷- حق اتخاذ اقدامات ضمانت اجرا در صورت عدم متابعت یا نقض قوانین مربوط به نظارت بر استفاده ایمن، امن و صلحجویانه ، مقررات قابل اجرا مربوطه یا شرایط و ضوابط اجازه نامه ها؛
۸- تعیین تعهدات، از جمله تعهدات مالی مربوط به اشخاص یا نهادهای که مجاز به انجام پرتوکاری یا فعالیتهایی در رابطه با مواد هسته ای یا منابع تابش هستند؛
۹- اطمینان یافتن از انجام اقدامات اصلاحی در صورت شناسایی شرایط غیرایمن یا بالقوه غیرایمن در هر مکانی که فعالیت های مجاز انجام میشود؛
۱۰- تأیید صلاحیت کارکنان مسئول بهره برداری ایمن یک موسسه یا فعالیت یا پرتوکاری؛
۱۱- تعیین جدول پرداختها یا هزینه های مربوط به اجازه نامه ها مطابق با قواعد و رویه های مالی کشور؛
۱۲-حق انجام مشورت یا دریافت نظرات متخصصان که برای انجام وظایف خود ضروری میداند، از طریق، استخدام مشاوران ، عقد قرارداد پروژه های خاص یا ایجاد نهادهای مشاوره دائم یا موردی موقت؛
۱۳- تعیین موارد پرتوگیری افراد از پرتوهای یونساز که از شمول قوانین مربوط به نظارت بر استفاده ایمن، امن و صلحجویانه مستثنی هستند زیرا اصولا از طریق کنترل های نظارتی قابل مهار شدن نیستند؛
۱۴- ایجاد، حفظ و نگهداری سامانه ثبت ملی منابع تابش؛
۱۵- ایجاد، حفظ و نگهداری سامانه ثبت ملی اشخاص مجاز به انجام فعالیت ها یا پرتوکاری های تحت شمول قوانین مربوط به نظارت بر استفاده ایمن، امن و صلحجویانه؛
۱۶- همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس موافقتنامه پادمان جامع و سایر تعهدات پادمانی کشور از جمله انجام بازرسی و بازدید، ارائه دسترسی تکمیلی و ارائه اطلاعات به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی در چارچوب تعهدات کشور؛
۱۷- ایجاد، حفظ و نگهداری سامانه ثبت ملی حسابرسی و کنترل مواد هسته ای و یک سیستم ملی برای ثبت پروانه های مربوط به مواد هسته ای و تهیه گزارشات لازم و نگهداری سوابق و الزامات طبق موافقتنامه پادمان جامع و سایر تعهدات پادمانی کشور؛
۱۸- ایجاد و اجرای یک سامانه کنترل صادرات و واردات مواد هسته ای و دیگر مواد پرتوزا، چشمه ها ، تجهیزات، اطلاعات و فناوری که برای اجرای تعهدات بین المللی مربوطه ضروری است با همکاری سایر نهادهای مرتبط [نام سایر نهادهای مرتبط]؛
۱۹- اتخاذ تدابیر قانونی نظارتی برای امنیت مواد هسته ای و سایر مواد پرتوزا، و موسسات مربوط به آنها، از جمله تدابیری برای کشف، پیشگیری و واکنش به اقدامات خصمانه یا غیرمجاز مرتبط با چنین مواد یا موسساتی؛
۲۰- شرکت در تعیین و تعریف تهدیدات مبنای طراحی (DBT) برای اجرای مقررات امنیتی؛
۲۱-همکاری با دیگر نهادهای مرتبط برای ایجاد، حفظ و نگهداری یک طرح آمادگی و واکنش به شرایط اضطراری هسته ای و پرتوی در هماهنگی با طرح واکنش اضطراری ملی؛
۲۲-مکاتبه و برقراری ارتباط مستقیم با سایر دستگاههای دولتی در هر شرایطی که برای انجام کارآمد وظایف خود ضروری می داند؛
۲۳- انجام پژوهش یا بسترسازی برای انجام پژوهش در زمینه ایمنی و امنیت هسته ای و پرتوی که برای اجرای کارکردهای مرجع قانونی نظارتی هسته ای ضروری است؛
۲۴-همکاری با سایر دستگاههای دولتی یا غیردولتی که در زمینه هایی مانند بهداشت و ایمنی، حفاظت از محیط زیست، امنیت و حمل و نقل کالاهای خطرناک واجد صلاحیت هستند؛
۲۵- تبادل اطلاعات و همکاری با نهادهای نظارتی هسته ای در سایر کشورها و سازمان های بین المللی مرتبط، در مورد موضوعات ناشی از اجرای وظایف و کارکردها آن؛
۲۶- ایجاد سازوکارها و رویه های مناسب برای اطلاع رسانی و ارائه مشورت به عموم مردم و سایر ذینفعان در خصوص رویه های نظارتی و جنبه های ایمنی، بهداشتی و محیطزیستی فعالیت های تحت نظارت و پرتوکاری ها از جمله در خصوص حوادث، سوانح و ناهنجاریهای به وقوع پیوسته؛
۲۷- کسب اطلاعات، اسناد و نظرات از سازمانهای خصوصی و عمومی یا اشخاص که ممکن است برای انجام کارکردها و وظایف آن ضروری یا مناسب باشد؛
۲۸- هر نوع کارکرد، صلاحیت و اختیارات دیگری که بنا به تشخیص نهاد نظارتی هسته ای برای حفاظت از مردم و محیط زیست کشور لازم است.