تعریف امنیت هسته ای (Nuclear Security):
تعریف اول:
پیشگیری، کشف و واکنش به اقدامات جنایی یا غیرمجازعمدی که مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، موسسات مرتبط با آنها یا فعالیت های مرتبط با آنها در آن دخیل باشند یا بر علیه آنها جهت گیری شده باشد.
تعریف دوم:
پیشگیری، کشف و واکنش به سرقت، خرابکاری، دسترسی غیرمجاز، انتقال غیرقانونی یا دیگر اقدامات خصمانه که مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا یا موسسات مرتبط با آنها در آن دخیل باشند.
معادل های فارسی اصطلاحات مورد استفاده در مدرک INFCIRC/225 یا NSS13
توضیح: معادل های فارسی این اصطلاحات بر اساس معنای واژه در متن انگلیسی و با توجه به معادل های فرانسه، روسی و عربی تعیین شده برای هر اصطلاح در ترجمه های رسمی منتشر شده از طرف آژانس بین المللی انرژی اتمی توسط گروه کاری امنیت هسته ای انجمن حقوق هسته ای ایران انتخاب و تدوین شده و به تصویب انجمن رسیده است.
فارسی | انگلیسی | فرانسه | روسی | عربی |
آزمایش عملکرد | performance testing | test de performance | Проверка функционирования | اختبار الأداء |
آشکارسازی | Detection | détection | Обнаружение | کشف |
ارزیابی تهدید | Threat Assessment | évaluation de la menace | Оценка угроз | تقییم التهدید |
اقدام خصمانه | malicious act | acte malveillant | Злоумышленное действие | عمل شریر |
ایستگاه هشدار مرکزی | central alarm station | poste central de sécurité | Центральная станция тревожной сигнализации | محطة إنذار مرکزیة |
برداشت غیر مجاز | Unauthorized Removal | enlèvement non autorisé | Несанкционированное изъятие | سحب دون إذن |
بهره بردار | Operator | exploitant | Оператор | مشغّل |
تاخیر دسترسی | access delay | retardement de l’accès | Задержка доступа | عرقلة الوصول |
تدابیر حفاظت فیزیکی | Physical Protection Measures | mesures de protection physique | Меры физической защиты | تدابیر الحمایة المادیة |
ترابری | transport | transport | Перевозка (транспортировка) | نقل |
تمرین رو در رو | force-on-force exercise | exercice d’attaque simulée | Двухсторонние учения | تدریبات القوة فی مواجهة القوة |
تهدید | Threat | menace | Угроза | تهدید |
تهدید مبنای طراحی | Design Basis Threat (DBT) | menace de référence | Проектная угроза | تهدید محتاط له فی التصمیم |
حمله از دور | stand-off attack | attaque à distance | Дистанционное нападение | هجوم عن بُعد |
خرابکاری | Sabotage | sabotage | Саботаж (диверсия) | تخریب |
دفاع در عمق | Defence in depth | défense en profondeur | Глубокоэшелонированная защита | دفاع فی العمق |
رویداد امنیت هسته ای | Nuclear security event | événement de sécurité nucléaire | Событие, связанное с физической ядерной безопасностью | حدث أمن نووی |
رژیم حفاظت فیزیکی | Physical Protection Regime | régime de protection physique | Режим физической защиты | منظومة الحمایة المادیة |
رویکرد درجه بندی شده | graded approach | approche graduée | Дифференцированный подход | نهج متدرج |
سامانه حسابرسی و کنترل مواد هسته ای | system for nuclear material accountancy and control | système de comptabilité et de contrôle des matières nucléaires | Система учета и контроля ядерных материалов | نظام حصر المواد النوویة و مراقبتها |
سامانه حفاظت فیزیکی | physical protection system | système de protection physique | Система физической защиты | نظام الحمایة المادیة |
طرح احتمالی | contingency plan | plan d’intervention spécialisé | План чрезвычайных мер | خطة الطوارئ |
عواقب رادیولوژیکی غیر قابل قبول | unacceptable radiological consequences | conséquences radiologiques inacceptables | Неприемлемые радиологические последствия | عواقب إشاعیة غیر مقبولة |
فرستنده | shipper | expéditeur | Отправитель | شاحن |
فرهنگ امنیت هسته ای | Nuclear Security Culture | culture de sécurité nucléaire | Культура физической ядерной безопасности | ثقافة الأمن النووی |
قاعده دو شخص | two person rule | règle des deux personnes | Правило двух лиц | قاعدة الشخصین |
مانع فیزیکی | physical barrier | barrière matérielle | Физический барьер | حاجز مادی |
مقام ذی صلاح/ مقام صالح | competent authority | autorité compétente | Компетентный орган | سلطة مختصة |
متخاصم درونی | insider | agresseur d’origine interne | Внутренний нарушитель | شخص داخلی |
مرکز کنترل ترابری | transport control centre | centre de contrôle du transport | Центр транспортного контроля | مرکز مراقبة النقل |
منطقه داخلی | inner area | zone intérieure | Внутренняя зона | منطقة داخلیة |
منطقه دسترسی محدود | limited access area | zone d’accès limité | Зона ограниченного доступа | منطقة الوصول المحدود |
منطقه حفاظت شده | protected area | zone protégée | Защищенная зона | منطقة محمیَّة |
منطقه حیاتی | vital area | zone vitale | Особо важная зона | منطقة حیویة |
موسسه هسته ای | nuclear facility | installation nucléaire | Ядерная установка | مرفق نووی |
مواد هسته ای | nuclear material | matière nucléaire | Ядерный материал | مادة / مواد نوویة |
نگهبان | guard | gardien | Сотрудник охраны | حارس |
نیروهای واکنشی | response forces | forces d’intervention | Силы реагирования | قوات التصدی |
وسیله ترابری | conveyance | moyen de transport | Перевозочное средство | وسیلة نقل |
تعاریف اصطلاحات مورد استفاده در مدرک INFCIRC/225 یا NSS13
آزمایش عملکرد (performance testing) (test de performance): آزمایش تدابیر حفاظت فیزیکی و سامانه حفاظت فیزیکی برای تعیین این که آیا به صورت طراحی شده اجرا می شوند یا خیر؛ برای محیط های طبیعی، صنعتی و تهدید پیشنهاد شده مناسب هستند؛ و در انطباق با الزامات عملکردی مقرر شده قرار دارند. |
آشکارسازی (Detection) (détection): فرآیندی در یک سامانه حفاظت فیزیکی که با حس کردن یک اقدام خصمانه یا غیر مجاز بالقوه آغاز می شود و با ارزیابی علت هشدار (آلارم) تکمیل می گردد. |
ارزیابی تهدید (Threat Assessment) (évaluation de la menace): ارزیابی تهدیدات - بر اساس اطلاعات به دست آمده از نهادهای اطلاعاتی، اعمال قانون و منبع آزاد - که انگیزه ها، مقاصد و قابلیت های این تهدیدات را توصیف می کند. |
اقدام خصمانه (malicious act) (acte malveillant): اقدام یا شروع به اقدام برای برداشت غیرمجاز یا خرابکاری است. |
ایستگاه هشدار مرکزی (central alarm station) (poste central de sécurité): تاسیساتی که نظاره گری کامل و مداوم هشدار (اعلان خطر/هشدار)، ارزیابی و ارتباط با نگهبانان، مدیریت موسسه و نیروهای واکنشی را فراهم می کند. |
برداشت غیر مجاز (Unauthorized Removal) (enlèvement non autorisé): سرقت یا هرگونه گرفتن غیرقانونی موادهسته ای. |
بهره بردار (Operator) (exploitant): هر شخص، سازمان یا نهاد دولتی پروانه دار یا مجاز به عهده دار شدن بهره برداری از یک موسسه هسته ای. |
تاخیر دسترسی (access delay) (retardement de l’accès): عنصری از سامانه حفاظت فیزیکی که به منظور افزایش زمان نفوذ متخاصم برای ورود به و یا خروج از موسسه هسته ای یا ترابری طراحی می گردد. |
تدابیر حفاظت فیزیکی (Physical Protection Measures) (mesures de protection physique): پرسنل، رویه ها و تجهیزاتی که سامانه حفاظت فیزیکی را تشکیل می دهند. |
ترابری (transport) (transport): حمل بین المللی یا داخلی مواد هسته ای توسط هر وسیله ترابری است که با خروج از موسسه هسته ای یا فرستنده شروع شده و با ورود به موسسه هسته ای گیرنده پایان می یابد. |
تمرین رو در رو (force-on-force exercise) (exercice d’attaque simulée): آزمایش عملکرد سامانه حفاظت فیزیکی که از کارکنان آموزش دیده تعیین شده در نقش نیروی متخاصم برای شبیه سازی یک حمله متناسب با تهدید و یا تهدید مبنای طراحی استفاده می کند. |
تهدید (Threat) (menace): یک شخص یا گروهی از اشخاص با انگیزه، قصد و قابلیت ارتکاب اقدام خصمانه. |
تهدید مبنای طراحی (Design Basis Threat (DBT)) (menace de référence): ویژگی ها و مشخصات متخاصمان بالقوه درونی یا بیرونی که هدفشان خرابکاری و یا برداشت غیرمجاز است که در برابر آنها یک سامانه حفاظت فیزیکی طراحی و ارزیابی می گردد. |
حمله از دور (stand-off attack) (attaque à distance): حمله ای که با فاصله از موسسه هسته ای یا ترابری هدف اجرا می شود، به نحوی که مستلزم دسترسی مستقیم متخاصم به هدف نیست، یا الزامی برای غلبه متخاصم بر سامانه حفاظت فیزیکی وجود ندارد. |
خرابکاری (Sabotage) (sabotage): هرگونه اقدام عمدی هدایت شده علیه یک موسسه هسته ای، یا مواد هسته ای در حال استفاده، ذخیره یا ترابری که میتواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم سلامت و ایمنی کارکنان، عموم مردم یا محیط زیست را از طریق پرتوگیری یا پخش مواد پرتوزا به خطر اندازد. |
دفاع در عمق (Defence in depth) (défense en profondeur): ترکیبی از لایه های متعدد سامانه ها و تدابیری که باید بر آنها غلبه و یا دور زده شوند قبل از آن که حفاظت فیزیکی در معرض خطر قرار گیرد. |
رژیم حفاظت فیزیکی (Physical Protection Regime) (régime de protection physique): رژیم کشوری شامل موارد زیر است: -چارچوب (ساختار) قوانین و مقررات نظارتی حاکم بر حفاظت فیزیکی از مواد هسته ای و موسسات هسته ای؛ -نهادها و سازمان های داخل کشور مسئول تضمین اجرای چارچوب (ساختار) قوانین و مقررات؛ - سامانه های حفاظت فیزیکی مربوط به موسسه و ترابری |
رویداد امنیت هسته ای (Nuclear security event) (événement de sécurité nucléaire): یک رویداد که دارای پیامد موثر بر حفاظت فیزیکی ارزیابی شود. |
رویکرد درجه بندی شده (graded approach) (approche graduée): اعمال تدابیر حفاظت فیزیکی متناسب با عواقب احتمالی یک اقدام خصمانه است. |
سامانه حسابرسی و کنترل مواد هسته ای (system for nuclear material accountancy and control) (système de comptabilité et de contrôle des matières nucléaires): مجموعه یکپارچه ای از تدابیر طراحی شده به منظور فراهم نمودن اطلاعات، کنترل و تضمین وجود مواد هسته ای که مشتمل بر سامانه های مورد نیاز برای ایجاد و ردیابی موجودی های مواد هسته ای، کنترل دسترسی و آشکارسازی فقدان یا انحراف مواد هسته ای، و اطمینان از صحت آن تدابیر و سامانه ها است. |
سامانه حفاظت فیزیکی (physical protection system) (système de protection physique): یک مجموعه یکپارچه از تدابیر حفاظت فیزیکی برای جلوگیری از کامل شدن یک اقدام خصمانه. |
طرح احتمالی (contingency plan) (plan d’intervention spécialisé): مجموعه ای از اقدامات از پیش تعیین شده برای واکنش به اقدامات غیرمجازی که نشان دهنده تلاش برای برداشت غیر مجاز یا خرابکاری- از جمله تهدیدات مربوطه - که برای مقابله موثر با چنین اقداماتی طراحی می شوند. |
عواقب رادیولوژیکی غیر قابل قبول (unacceptable radiological consequences) (conséquences radiologiques inacceptables): سطحی از عواقب رادیولوژیکی که توسط کشور تعیین می شود و بالاتر از آن اجرای اقدامات حفاظت فیزیکی لازم می گردد. |
فرستنده (shipper) (expéditeur): هر شخص، سازمان یا دولتی که محموله ای از مواد هسته ای را برای ترابری تهیه یا ارائه/عرضه نماید. (یعنی ارسال کننده محموله) |
فرهنگ امنیت هسته ای (Nuclear Security Culture) (culture de sécurité nucléaire): مجموعه ای از ویژگی ها، نگرش ها و رفتارهای افراد، سازمان ها و نهادها می باشد که به عنوان ابزاری برای پشتیبانی، تقویت و پایداری امنیت هسته ای عمل می کند. |
قاعده دو شخص (two person rule) (règle des deux personnes): دستورالعملی که نیاز به حضور حداقل دو شخص مجاز و آگاه برای تایید اینکه فعالیت ها مربوط به مواد هسته ای و موسسات هسته ای مجاز باشند را الزامی می نماید، به منظور کشف دسترسی یا اقداماتی که غیرمجاز هستند. |
مانع فیزیکی (physical barrier) (barrière matérielle): حصار، دیوار یا مانع مشابهی که تاخیر دسترسی را فراهم می کند و مکمل کنترل دسترسی است. |
متخاصم درونی (insider) (agresseur d’origine interne): یک یا چند فرد با دسترسی مجاز به موسسات هسته ای یا مواد هسته ای در حال ترابری که می توانند تلاش به برداشت غیرمجاز یا خرابکاری کنند یا اینکه می توانند به یک متخاصم بیرونی کمک کنند تا این کار را انجام دهد. |
مقام ذی صلاح/ مقام صالح (competent authority) (autorité compétente): سازمان (ها) یا موسسه (های) دولتی که توسط کشور برای انجام یک یا چند وظیفه امنیت هسته ای تعیین شده اند. |
مرکز کنترل ترابری (transport control centre) (centre de contrôle du transport): مرکزی که نظاره گری مداوم بر مکان وسیله ترابری و وضعیت امنیتی و برقراری ارتباط با وسیله ترابری، فرستنده/گیرنده، حمل کننده و در صورت لزوم نگهبانان و نیروهای واکنشی در هنگام ترابری رافراهم می نماید. |
منطقه داخلی (inner area) (zone intérieure): منطقه ای با اقدامات حفاظتی بیشتر در درون یک منطقه حفاظت شده که در آن طبقه یک مواد هسته ای استفاده و یا ذخیره می شود. |
منطقه دسترسی محدود (limited access area) (zone d’accès limité): منطقه مشخصی شامل موسسه هسته ای و مواد هسته ای که دسترسی به آن برای مقاصد حفاظت فیزیکی محدود و کنترل شده است. |
منطقه حفاظت شده (protected area) (zone protégée): منطقه ای درون یک منطقه دسترسی محدود که حاوی طبقه 1 یا 2 مواد هسته ای و یا اهداف خرابکاری است و توسط یک مانع فیزیکی به همراه اقدامات حفاظت فیزیکی اضافی/تکمیلی محصور شده است. |
منطقه حیاتی (vital area) (zone vitale): منطقه ای درون یک منطقه حفاظت شده که شامل تجهیزات، سامانه ها یا دستگاه ها یا مواد هسته ای که خرابکاری در آن می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم منجر عواقب رادیولوژیکی غیر قابل قبول گردد. |
موسسه هسته ای (nuclear facility) (installation nucléaire): یک موسسه (شامل ساختمان ها و تجهیزات مرتبط) که در آن مواد هسته ای تولید، فرآوری، استفاده، تبدیل، ذخیره یا دورهشت می گردد و برای آن پروانه خاصی لازم است. |
مواد هسته ای (nuclear material) (matière nucléaire): مواد فهرست شده در جدول 1 بخش 4 این نشریه، مشتمل بر مواد فهرست شده در زیرنویس های آن. |
نگهبان (guard) (gardien): شخصی که مسئولیت گشت زنی، نظاره گری، ارزیابی، همراهی افراد یا ترابری، کنترل دسترسی و یا تامین واکنش اولیه را بر عهده دارد. |
نیروهای واکنشی (response forces) (forces d’intervention): اشخاصی در درون-ساختگاه (on-site) یا برون-ساختگاه(off-site) که مسلح هستند و به طور مناسبی تجهیز شده و آموزش دیده اند تا با تلاش برای برداشت غیرمجاز یا اقدام به خرابکاری مقابله نمایند. |
وسیله ترابری (conveyance) (moyen de transport): برای ترابری (الف) زمینی یا ریلی: هر وسیله نقلیه مورد استفاده برای حمل محموله مواد هسته ای؛ (ب) آبی: هر کشتی دریاپیما یا شناور آبراه داخلی، یا هر محل نگهداری، محفظه، یا منطقه معینی از یک کشتی دریاپیما یا شناور آبراه داخلی که برای حمل محموله هسته ای مورد استفاده قرار می گیرد؛ و (پ) هوایی: هر هواپیمای مورد استفاده برای حمل محموله هسته ای. |
توضیح: معادل های فارسی این اصطلاحات بر اساس معنای واژه در متن انگلیسی و با توجه به معادل های فرانسه، روسی و عربی تعیین شده برای آن کلمه در ترجمه های رسمی منتشر شده از طرف آژانس بین المللی انرژی اتمی توسط گروه کاری امنیت هسته ای انجمن حقوق هسته ای ایران انتخاب و تدوین شده و به تصویب انجمن رسیده است.
فارسی | انگلیسی | فرانسه | روسی | عربی |
اجازه نامه | authorization | Autorisation | Официальное разрешение | التصریح |
امنیت | security | Sécurité | Сохранность | الأمن |
ایمنی | safety | Sûreté | Безопасность | الأمان |
چشمه بی سرپرست (چشمه بی صاحب) (چشمه بی مالک) | orphan source | Source orpheline | Бесхозный источник | المصدر الیتیم |
چشمه پرتوزا | radioactive source | Source radioactive | Радиоактивный источник | المصدر المشع |
چشمه متروکه چشمه بلااستفاده | disused source | Source retirée du service | Изъятый из употребления источник | المصدر المهمل |
دورهشت(دفن) | disposal | Stockage définitif | Захоронение | التخلص |
ذخیره سازی | storage | Entreposage | Хранение | الخزن |
فرهنگ امنیت | security culture | Culture de sécurité | Культура сохранности | ثقافة الأمن |
فرهنگ ایمنی | safety culture | Culture de sûreté | Культура безопасности | ثقافة الأمان |
کنترل نظارتی قانونی | regulatory control | Contrôle réglementaire | Регулирующий контроль | التحکم الرقابی |
مدیریت | management | Gestion | Обращение | التصرف |
مرجع نظارتی قانونی (واحد قانونی) | regulatory body | Organisme de réglementation | Регулирующий орган | الهیئة الرقابیة |