تعریف امنیت هسته ای (Nuclear Security):

تعریف اول:

پیشگیری، کشف و پاسخ به اقدامات جنایی یا غیرمجازعمدی که مواد هسته­ ای، دیگر مواد پرتوزا، موسسات وابسته یا فعالیت های وابسته در آن دخیل باشند یا بر علیه آنها جهت­ گیری شده باشد.

 

تعریف دوم:

پیشگیری، کشف و پاسخ به سرقت، خرابکاری، دسترسی غیرمجاز، انتقال غیرقانونی یا دیگر اقدامات خصمانه که مواد هسته­ ای، دیگر مواد پرتوزا یا موسسات وابسته به آنها در آن دخیل باشند.

 

معادل های فارسی اصطلاحات مورد استفاده در مدرک «هدف و عناصر اساسی رژیم امنیت هسته ای»NSS 20

توضیح: معادل های فارسی این اصطلاحات بر اساس معنای واژه در متن انگلیسی و با توجه به معادل های فرانسه، روسی و عربی تعیین شده برای هر اصطلاح در ترجمه های رسمی منتشر شده از طرف آژانس بین المللی انرژی اتمی توسط گروه کاری امنیت هسته ای انجمن حقوق هسته ای ایران انتخاب و تدوین شده و به تصویب انجمن رسیده است.

 

فارسی

انگلیسی English

فرانسه Français

روسی Русский

عربی

اجازه نامه

authorization

autorisation

официальное разрешение

إذن

اطلاعات حساس

sensitive information

information sensible

чувствительная информация

 

بهره بردار

operator

exploitant

оператор

 

تدابیر امنیت هسته ای

nuclear security measures

mesures de sécurité nucléaire

меры по обеспечению физической ядерной безопасности

 

تهدید امنیت هسته ای

nuclear security threat menace contre la sécurité nucléaire угроза физической ядерной безопасности  

دارایی اطلاعاتی حساس

sensitive information assets

ressources d’informations sensibles

активы чувствительной информации

 

دفاع در عمق

defense in depth défense en profondeur глубокоэшелонированная защита  

دیگر مواد پرتوزا

other radioactive material

autres matières radioactives

другой радиоактивный материал

 

رژیم امنیت هسته ای

nuclear security regime régime de sécurité nucléaire режим физической ядерной безопасности  

رویداد امنیت هسته ای

nuclear security event

événement de sécurité nucléaire

событие, связанное с физической ядерной безопасностью

 

رویداد عمومی بزرگ

major public event

grande manifestation publique

крупное общественное мероприятие

حدث عام رئیسی

رویکرد درجه بندی شده

graded approach

approche graduée

дифференцированный подход

نهج متدرِّج

سامانه امنیت هسته ای

nuclear security system

système de sécurité nucléaire

система физической ядерной безопасности

 

شخص مجاز

authorized person

personne autorisée

уполномоченное лицо

شخص ماذون له

فرد درونی

insider

initié

потенциальный внутренний нарушитель

عامل داخلی

فرهنگ امنیت هسته ای

nuclear security culture

culture de sécurité nucléaire

культура физической ядерной безопасности

 

فعالیت وابسته

associated activity

activité associée

соответствующая деятельность

نشاط ذو صلة

کنترل نظارتی

regulatory control

contrôle réglementaire

регулирующий контроль

 

ماده پرتوزا

radioactive material matières radioactives радиоактивный материал  

ماده هسته ای

nuclear material matières nucléaires ядерный материал مادة /مواد نووی

مقام صالح (صلاحیت دار)

competent authority

autorité compétente

компетентный орган

سلطة مختصة

مکان راهبردی

strategic location

emplacement stratégique

стратегический объект

 

موسسه وابسته

associated facility

installation associée

соответствующая установка

مرفق ذو صلة

موسسه هسته ای

nuclear facility

installation nucléaire

ядерная установка

مرفق نووی

نشانگاه (هدف)

target

cible

цель

 

نهاد نظارتی

regulatory body organisme de réglementation регулирующий орган  

 

تعاریف اصطلاحات مورد استفاده در مدرک  NSS 20

 

اجازه نامه   : اعطای اجازه کتبی توسط یک مقام صالح برای بهره برداری از یک مؤسسه وابسته یا انجام یک فعالیت وابسته، یا مدرکی که چنین اجازه ای را اعطا می­کند.

اطلاعات حساس   : اطلاعات به هر شکلی، از جمله نرم افزار، که افشای غیرمجاز، تغییر، تحریف، تخریب یا امتناع از استفاده آن می­تواند امنیت هسته ای را به خطر بیاندازد.

بهره بردار   : هر شخص، سازمان یا نهاد دولتی پروانه دار یا مجاز به بهره برداری از یک مؤسسه وابسته یا انجام یک فعالیت وابسته می­باشد.

تدابیر امنیت هسته ای   : تدابیری است که به قصد پیشگیری از این که یک تهدید امنیت هسته ای، اقدامات جنایی یا غیر مجاز عمدی درگیر با، یا معطوف به مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته یا فعالیت های وابسته را کامل نماید در نظر گرفته شده، و یا برای کشف یا پاسخ به رویدادهای امنیت هسته ای انجام شده است.

تهدید امنیت هسته ای   : شخص یا گروهی از اشخاص دارای انگیزه، قصد و قابلیت ارتکاب اقدامات جنایی یا غیر مجاز عمدی درگیر با، یا معطوف به مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته یا فعالیت های وابسته یا سایر اقدامات تعیین شده توسط کشورکه اثر نامطلوب بر امنیت هسته ای داشته باشد.

دارایی های اطلاعاتی حساس   : هرگونه تجهیزات یا اجزائی که برای ذخیره، پردازش، کنترل یا انتقال اطلاعات حساس از آن استفاده می­شود.

مثال: دارایی های اطلاعاتی حساس شامل سامانه های کنترل، شبکه ها، سامانه های اطلاعاتی و سایر رسانه های الکترونیکی یا فیزیکی هستند.

دفاع در عمق   : ترکیبی از لایه های متوالی از سامانه های امنیت هسته ای و تدابیر امنیت هسته ای برای حفاظت از نشانگاه های در برابر تهدیدات امنیت هسته ای.

دیگر مواد پرتوزا   : هر ماده پرتوزایی که مواد هسته ای نباشد.

رژیم امنیت هسته ای   :  رژیمی شامل:

  • چارچوب قانونی و نظارتی و سامانه­ها و تدابیر اداری حاکم بر امنیت هسته ای مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته و فعالیت های وابسته؛
  • نهادها و سازمان های داخل کشور مسئول تضمین اجرای چارچوب قانونی و نظارتی و سامانه های اداری امنیت هسته ای؛
  • سامانه های امنیت هسته ای و تدابیر امنیت هسته ای برای پیشگیری، کشف و پاسخ به رویدادهای امنیت هسته ای.

رویداد امنیت هسته ای   : رویدادی که پیامدهای بالقوه یا واقعی برای امنیت هسته ای داشته باشد که باید مورد توجه قرار گیرد.

رویداد عمومی بزرگ   : یک رویداد برجسته که یک کشور آن را یک نشانگاه بالقوه تعیین کرده است.

رویکرد درجه بندی شده   : به کارگیری تدابیر امنیت هسته ای متناسب با پیامدهای بالقوه اقدامات جنایی یا غیر مجاز عمدی درگیر با، یا معطوف به مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته یا فعالیت های وابسته یا سایر اقدامات تعیین شده توسط کشور که اثر نامطلوب بر امنیت هسته ای دارند.

سامانه امنیت هسته ای   : مجموعه ای یکپارچه از تدابیر امنیت هسته ای.

شخص مجاز   : یک شخص حقیقی یا حقوقی که یک اجازه نامه دریافت کرده است. شخص مجاز اغلب تحت عنوان "دارنده پروانه" یا "بهره بردار" مورد اشاره قرار گرفته است.

فرد درونی / متخاصم درونی    : فردی با دسترسی مجاز به مؤسسات وابسته یا فعالیت های وابسته یا اطلاعات حساس یا دارایی های اطلاعاتی حساس، که می­تواند اقدامات جنایی یا غیرمجاز عمدی درگیر با، یا معطوف به مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته یا فعالیت های وابسته، یا سایر اقدامات تعیین شده توسط کشور که اثر نامطلوب بر امنیت هسته ای دارند، را مرتکب شده یا ارتکاب آنها را تسهیل کند.

فرهنگ امنیت هسته ای   : مجموعه ی مشخصه ها، نگرش­ها و رفتارهای افراد، سازمان ها و نهادها که به عنوان ابزاری برای پشتیبانی، ارتقا و پایداری امنیت هسته ای به کار می روند.

فعالیت وابسته   : تصرف، تولید، فرآوری، استفاده، تصدی­، انبارش، دفع یا ترابری مواد هسته ای یا دیگر مواد پرتوزا.

کنترل نظارتی   : هر نوع کنترل نهادی اعمال شده بر مواد هسته ای یا دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته یا فعالیت های وابسته توسط هر مقام صالح بر طبق الزام مفاد قانونی و نظارتی مربوط به ایمنی، امنیت یا پادمان.

- توضیح: عبارت "خارج از کنترل نظارتی" برای توصیف وضعیتی استفاده می­شود که در آن مواد هسته ای یا دیگر مواد پرتوزا به مقدار کافی وجود دارد که باید تحت کنترل نظارتی باشد، اما کنترل وجود ندارد، چون یا کنترل ها به دلایلی شکست خورده­اند، یا آنها هرگز وجود نداشته اند.

مقام صالح (صلاحیت دار)   : یک سازمان یا نهاد دولتی که توسط یک کشور برای انجام یک یا چند کارکرد امنیت هسته ای تعیین شده است.

مثال: مقامات صالح (صلاحیت دار) ممکن است شامل نهادهای نظارتی، اجرای قانون، گمرک و کنترل مرزها، آژانس های اطلاعاتی و امنیتی، آژانس های بهداشتی و غیره باشند.

مکان راهبردی   : مکانی با اهمیت امنیتی بالا در کشور که نشانگاه بالقوه حملات تروریستی با استفاده از مواد هسته ای یا دیگر مواد پرتوزا است، یا مکانی که مواد هسته ای یا دیگر مواد پرتوزا خارج از کنترل نظارتی در آن قرار دارد.

مواد پرتوزا   : هر ماده­ای که به دلیل پرتوزا بودن، برطبق قانون ملی، مقررات و یا توسط یک نهاد نظارتی، موضوع کنترل نظارتی واقع شده است. در صورت عدم تعیین آن توسط یک کشور، مواد پرتوزا هر ماده­ای است که بر اساس نسخه فعلی استانداردهای ایمنی پایه بین المللی حفاظت از آن الزامی است.

مواد هسته ای   : هر ماده ای که یا ماده شکافت پذیر ویژه باشد یا ماده چشمه، مطابق آنچه که در ماده بیستم (XX) اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی تعریف شده است.

  • ماده شکافت پذیر ویژه (Special fissionable material): پلوتونیوم-239؛ اورانیوم-233؛ اورانیوم غنی شده با ایزوتوپ­های 235 یا 233؛ هر ماده ای که حاوی یک یا چند مورد از موارد فوق باشد؛ و سایر مواد شکافت پذیری که شورای حکام هر از گاهی تعیین می­کند، اما شامل مواد چشمه نمی­باشند.
  • اورانیوم غنی شده با ایزوتوپ­های 235 یا 233 (Uranium enriched in the isotopes 235 or 233): اورانیوم حاوی ایزوتوپ­های 235 یا 233 یا هر دو به مقداری که نسبت فراوانی مجموع این ایزوتوپ­ها به ایزوتوپ 238 در آن، از نسبت ایزوتوپ 235 به ایزوتوپ 238 که در طبیعت یافت می­شود، بالاتر باشد.
  • ماده چشمه (Source material): اورانیوم حاوی مخلوطی از ایزوتوپ­ها که در طبیعت رخ می­دهد؛ اورانیوم تهی شده از ایزوتوپ 235؛ توریم؛ هر یک از موارد فوق به صورت فلز، آلیاژ، ترکیب شیمیایی یا کنسانتره؛ هر ماده دیگری که حاوی یک یا چند مورد از موارد ذکر شده در غلظت هایی باشد که شورای حکام هر از گاهی تعیین می­کند؛ و سایر مواردی که شورای حکام هر از گاهی تعیین می­کند. (توجه: مواد چشمه شامل کاسنگ یا باقی­مانده کانسنگ نمی­شود.)

مؤسسه وابسته   : یک مؤسسه (شامل ساختمان ها و تجهیزات وابسته) که در آن مواد هسته ای یا دیگر مواد پرتوزا تولید، فرآوری، استفاده، تصدی، انبار یا دفع شده و برای آن یک اجازه نامه الزامی است.

مؤسسه­ هسته ای   : یک مؤسسه (شامل ساختمان ها و تجهیزات وابسته) که در آن مواد هسته ای تولید، فرآوری، استفاده، تصدی، انبار یا دفع شده و برای آن یک اجازه نامه یا پروانه الزامی است.

نشانگاه (هدف)   :  مواد هسته ای، دیگر مواد پرتوزا، مؤسسات وابسته، فعالیت های وابسته یا سایر مکان­ها یا اشیاء برای سواستفاده بالقوه توسط یک تهدید امنیت هسته ای، از جمله رویدادهای عمومی بزرگ، مکان­های راهبردی، اطلاعات حساس و دارایی های اطلاعاتی حساس.

نهاد نظارتی   : یک یا چند مقام تعیین شده توسط دولت یک کشور، به عنوان دارنده اختیار قانونی برای انجام فرآیند نظارتی، مشتمل بر صدور اجازه نامه.

 

 

 

معادل های فارسی اصطلاحات مورد استفاده در مدرک INFCIRC/225 یا NSS13

توضیح: معادل های فارسی این اصطلاحات بر اساس معنای واژه در متن انگلیسی و با توجه به معادل های فرانسه، روسی و عربی تعیین شده برای هر اصطلاح در ترجمه های رسمی منتشر شده از طرف آژانس بین المللی انرژی اتمی توسط گروه کاری امنیت هسته ای انجمن حقوق هسته ای ایران انتخاب و تدوین شده و به تصویب انجمن رسیده است.

 

فارسی

انگلیسی

فرانسه

روسی

عربی

آزمون عملکرد

performance testing

test de performance

Проверка функционирования

اختبار الأداء

ارزیابی تهدید

Threat Assessment

évaluation de la menace

Оценка угроз

تقییم التهدید

اقدام خصمانه

malicious act

acte malveillant

Злоумышленное действие

عمل شریر

ایستگاه اعلام خطر مرکزی / ایستگاه آژیر مرکزی

central alarm station

poste central de sécurité

Центральная станция тревожной сигнализации

محطة إنذار مرکزیة

برداشت غیر مجاز

Unauthorized Removal enlèvement non autorisé Несанкционированное изъятие سحب دون إذن

بهره بردار

Operator

exploitant

Оператор

مشغّل

پیامدهای پرتوی غیر قابل قبول unacceptable radiological consequences conséquences radiologiques inacceptables Неприемлемые радиологические последствия عواقب إشاعیة غیر مقبولة

تاخیر دسترسی

access delay

retardement de l’accès

Задержка доступа

عرقلة الوصول

تدابیر حفاظت فیزیکی

Physical Protection Measures mesures de protection physique Меры физической защиты تدابیر الحمایة المادیة

ترابری

transport

transport

Перевозка (транспортировка)

نقل

تمرین رو در رو

force-on-force exercise

exercice d’attaque simulée

Двухсторонние учения

تدریبات القوة فی مواجهة القوة

تهدید

Threat

menace

Угроза

تهدید

تهدید مبنای طراحی

Design Basis Threat (DBT)

menace de référence

Проектная угроза

تهدید محتاط له فی التصمیم

حمله از دور

stand-off attack

attaque à distance

Дистанционное нападение

هجوم عن بُعد

خرابکاری

Sabotage

sabotage

Саботаж (диверсия)

تخریب

دفاع در عمق

Defence in depth

défense en profondeur

Глубокоэшелонированная защита

دفاع فی العمق

رویداد امنیت هسته ای

Nuclear security event

événement de sécurité nucléaire

Событие, связанное с физической ядерной безопасностью

حدث أمن نووی

رژیم حفاظت فیزیکی

Physical Protection Regime

régime de protection physique

Режим физической защиты

منظومة الحمایة المادیة

رویکرد درجه بندی شده

graded approach

approche graduée

Дифференцированный подход

نهج متدرج

سامانه حسابرسی و کنترل مواد هسته ای

system for nuclear material accountancy and control

système de comptabilité et de contrôle des matières nucléaires

Система учета и контроля ядерных материалов

نظام حصر المواد النوویة و مراقبتها

سامانه حفاظت فیزیکی

physical protection system

système de protection physique

Система физической защиты

نظام الحمایة المادیة

طرح احتمالی

contingency plan

plan d’intervention spécialisé

План чрезвычайных мер

خطة الطوارئ

فرستنده

shipper

expéditeur

Отправитель

شاحن

فرهنگ امنیت هسته ای

Nuclear Security Culture

culture de sécurité nucléaire

Культура физической ядерной безопасности

ثقافة الأمن النووی

قاعده دو شخص

two person rule

règle des deux personnes

Правило двух лиц

قاعدة الشخصین

کشف / آشکارسازی

Detection détection Обнаружение کشف

مانع فیزیکی

physical barrier

barrière matérielle

Физический барьер

حاجز مادی

مقام صالح (صلاحیت دار)

competent authority

autorité compétente

Компетентный орган

سلطة مختصة

متخاصم درونی

insider agresseur d’origine interne Внутренний нарушитель شخص داخلی

مرکز کنترل ترابری

transport control centre

centre de contrôle du transport

Центр транспортного контроля

مرکز مراقبة النقل

منطقه داخلی

inner area

zone intérieure

Внутренняя зона

منطقة داخلیة

منطقه دسترسی محدود

limited access area

zone d’accès limité

Зона ограниченного доступа

منطقة الوصول المحدود

منطقه حفاظت شده

protected area

zone protégée

Защищенная зона

منطقة محمیَّة

منطقه حیاتی

vital area

zone vitale

Особо важная зона

منطقة حیویة

موسسه هسته ای

nuclear facility

installation nucléaire

Ядерная установка

مرفق نووی

ماده هسته ای

nuclear material

matière nucléaire

Ядерный материал

مادة / مواد نوویة

نگهبان

guard

gardien

Сотрудник охраны

حارس

نیروهای واکنشی

response forces

forces d’intervention

Силы реагирования

قوات التصدی

وسیله ترابری

conveyance

moyen de transport

Перевозочное средство

وسیلة نقل

 

 

تعاریف اصطلاحات مورد استفاده در مدرک INFCIRC/225 یا NSS13

 

آزمون عملکرد (performance testing) (test de performance): آزمون تدابیر حفاظت فیزیکی و سامانه حفاظت فیزیکی برای تعیین این که آیا به صورت طراحی شده اجرا می شوند یا خیر؛ برای محیط های طبیعی، صنعتی و تهدید پیشنهاد شده مناسب هستند؛ و در انطباق با الزامات عملکردی مقرر شده قرار دارند.

آشکارسازی (Detection) (détection): فرآیندی در یک سامانه حفاظت فیزیکی که با حس کردن یک اقدام خصمانه یا غیر مجاز بالقوه آغاز می شود و با ارزیابی علت اعلام خطر (آلارم) تکمیل می گردد.

ارزیابی تهدید (Threat Assessment) (évaluation de la menace): ارزیابی تهدیدات - بر اساس اطلاعات به دست آمده از نهادهای اطلاعاتی، اعمال قانون و  منبع آزاد  - که انگیزه ها، مقاصد و قابلیت های این تهدیدات را توصیف می کند.

اقدام خصمانه (malicious act) (acte malveillant): اقدام یا شروع به اقدام برای برداشت غیرمجاز یا خرابکاری است.

ایستگاه اعلام خطر مرکزی/ ایستگاه آژیر مرکزی (central alarm station) (poste central de sécurité): تاسیساتی که نظاره گری کامل و مداوم اعلام خطر (اعلان خطر)، ارزیابی و ارتباط با نگهبانان، مدیریت موسسه و نیروهای واکنشی را فراهم می کند.

برداشت غیر مجاز (Unauthorized Removal) (enlèvement non autorisé): سرقت یا هرگونه گرفتن غیرقانونی موادهسته ای.

بهره بردار (Operator) (exploitant): هر شخص، سازمان یا نهاد دولتی پروانه دار یا مجاز به عهده دار شدن بهره برداری از یک موسسه هسته ای.

پیامدهای پرتوی غیر قابل قبول (unacceptable radiological consequences) (conséquences radiologiques inacceptables): سطحی از پیامدهای پرتوی که توسط کشور تعیین می شود و بالاتر از آن اجرای اقدامات حفاظت فیزیکی لازم می گردد.

تاخیر دسترسی (access delay) (retardement de l’accès): عنصری از سامانه حفاظت فیزیکی که به منظور افزایش زمان نفوذ متخاصم برای ورود به و یا خروج از موسسه هسته ای یا ترابری طراحی می گردد.

تدابیر حفاظت فیزیکی (Physical Protection Measures) (mesures de protection physique): پرسنل، رویه ها و تجهیزاتی که سامانه حفاظت فیزیکی را تشکیل می دهند.

ترابری (transport) (transport): حمل بین المللی یا داخلی مواد هسته ای توسط هر وسیله ترابری است که با خروج از موسسه هسته ای یا فرستنده شروع شده و با ورود به موسسه هسته ای گیرنده پایان می یابد.

تمرین رو در رو (force-on-force exercise) (exercice d’attaque simulée): آزمایش عملکرد سامانه حفاظت فیزیکی که از کارکنان آموزش دیده تعیین شده در نقش نیروی متخاصم برای شبیه سازی یک حمله متناسب با تهدید و یا تهدید مبنای طراحی استفاده می کند.

تهدید (Threat) (menace): یک شخص یا گروهی از اشخاص با انگیزه، قصد و قابلیت ارتکاب اقدام خصمانه.

تهدید مبنای طراحی (Design Basis Threat (DBT)) (menace de référence): ویژگی ها و مشخصات متخاصمان بالقوه درونی یا بیرونی که هدفشان خرابکاری و یا برداشت غیرمجاز است که در برابر آنها یک سامانه حفاظت فیزیکی طراحی و ارزیابی می گردد.

حمله از دور (stand-off attack) (attaque à distance): حمله ای که با فاصله از موسسه هسته ای یا ترابری هدف اجرا می شود، به نحوی که مستلزم دسترسی مستقیم متخاصم به هدف نیست، یا الزامی برای غلبه متخاصم بر سامانه حفاظت فیزیکی وجود ندارد.

خرابکاری (Sabotage) (sabotage): هرگونه اقدام عمدی هدایت شده علیه یک موسسه هسته ای، یا ماده هسته ای در حال استفاده، انبارش یا ترابری که می­تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم سلامت و ایمنی کارکنان، عموم مردم یا محیط زیست را از طریق پرتوگیری یا پخش مواد پرتوزا به خطر اندازد.

دفاع در عمق (Defence in depth) (défense en profondeur): ترکیبی از لایه های متعدد سامانه ها و تدابیری که باید بر آنها غلبه و یا دور زده شوند قبل از آن که حفاظت فیزیکی در معرض خطر قرار گیرد.

رژیم حفاظت فیزیکی (Physical Protection Regime) (régime de protection physique): رژیم کشوری شامل موارد زیر است:

-چارچوب قوانین و مقررات نظارتی حاکم بر حفاظت فیزیکی مواد هسته ای و موسسات هسته ای؛

-نهادها و سازمان های داخل کشور مسئول تضمین اجرای چارچوب قوانین و مقررات؛

- سامانه های حفاظت فیزیکی مربوط به موسسه و ترابری.

رویداد امنیت هسته ای (Nuclear security event) (événement de sécurité nucléaire): یک رویداد که دارای پیامد موثر بر حفاظت فیزیکی ارزیابی شود.

رویکرد درجه بندی شده (graded approach) (approche graduée): اعمال تدابیر حفاظت فیزیکی متناسب با پیامدهای بالقوه یک اقدام خصمانه است.

سامانه حسابرسی و کنترل مواد هسته ای (system for nuclear material accountancy and control) (système de comptabilité et de contrôle des matières nucléaires): مجموعه یکپارچه ای از تدابیر طراحی شده به منظور فراهم نمودن اطلاعات، کنترل و تضمین وجود مواد هسته ای که مشتمل بر سامانه های مورد نیاز برای ایجاد و ردیابی موجودی های مواد هسته ای، کنترل دسترسی و آشکارسازی فقدان یا انحراف مواد هسته ای، و اطمینان از صحت آن تدابیر و سامانه ها است.

سامانه حفاظت فیزیکی (physical protection system) (système de protection physique): یک مجموعه یکپارچه از تدابیر حفاظت فیزیکی برای جلوگیری از کامل شدن یک اقدام خصمانه.

طرح احتمالی (contingency plan) (plan d’intervention spécialisé): مجموعه ای از اقدامات از پیش تعیین شده برای واکنش به اقدامات غیرمجازی که نشان دهنده تلاش برای برداشت غیر مجاز یا خرابکاری- از جمله تهدیدات مربوطه - که برای مقابله موثر با چنین اقداماتی طراحی می شوند.

فرستنده (shipper) (expéditeur): هر شخص، سازمان یا دولتی که محموله ای از مواد هسته ای را برای ترابری تهیه یا ارائه/عرضه نماید. (یعنی ارسال کننده محموله)

فرهنگ امنیت هسته ای (Nuclear Security Culture) (culture de sécurité nucléaire): مجموعه ای از ویژگی ها، نگرش ها و رفتارهای افراد، سازمان ها و نهادها می باشد که به عنوان ابزاری برای پشتیبانی، تقویت و پایداری امنیت هسته ای عمل می کند.

قاعده دو شخص (two person rule) (règle des deux personnes): دستورالعملی که نیاز به حضور حداقل دو شخص مجاز و آگاه برای تایید اینکه فعالیت ها مربوط به مواد هسته ای و موسسات هسته ای مجاز باشند را الزامی می نماید، به منظور کشف دسترسی یا اقداماتی که غیرمجاز هستند.

مانع فیزیکی (physical barrier) (barrière matérielle): حصار، دیوار یا مانع مشابهی که تاخیر دسترسی را فراهم می کند و مکمل کنترل دسترسی است.

متخاصم درونی (insider) (agresseur d’origine interne): یک یا چند فرد با دسترسی مجاز به موسسات هسته ای یا مواد هسته ای در حال ترابری که می توانند تلاش به برداشت غیرمجاز یا خرابکاری کنند یا اینکه می توانند به یک متخاصم بیرونی کمک کنند تا این کار را انجام دهد.

مقام صالح (صلاحیت دار) (competent authority) (autorité compétente): سازمان (ها) یا موسسه (های) دولتی که توسط کشور برای انجام یک یا چند کارکرد امنیت هسته ای تعیین شده اند.

مرکز کنترل ترابری (transport control centre) (centre de contrôle du transport): مرکزی که نظاره گری مداوم بر مکان وسیله ترابری و وضعیت امنیتی و برقراری ارتباط با وسیله ترابری، فرستنده/گیرنده، حمل کننده و در صورت لزوم نگهبانان و نیروهای واکنشی در هنگام ترابری رافراهم می نماید.

منطقه داخلی (inner area) (zone intérieure): منطقه ای با اقدامات حفاظتی بیشتر در درون یک منطقه حفاظت شده که در آن طبقه یک مواد هسته ای استفاده و یا انبار می شود.

منطقه دسترسی محدود (limited access area) (zone d’accès limité): منطقه مشخصی شامل موسسه هسته ای و مواد هسته ای که دسترسی به آن برای مقاصد حفاظت فیزیکی محدود و کنترل شده است.

منطقه حفاظت شده (protected area) (zone protégée): منطقه ای درون یک منطقه دسترسی محدود که حاوی طبقه 1 یا 2 مواد هسته ای و یا اهداف خرابکاری است و توسط یک مانع فیزیکی به همراه اقدامات حفاظت فیزیکی اضافی/تکمیلی محصور شده است.

منطقه حیاتی (vital area) (zone vitale): منطقه ای درون یک منطقه حفاظت شده که شامل تجهیزات، سامانه ها یا دستگاه ها یا مواد هسته ای که خرابکاری در آن می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم منجر پیامدهای پرتوی غیر قابل قبول گردد.

موسسه هسته ای (nuclear facility) (installation nucléaire): یک موسسه (شامل ساختمان ها و تجهیزات مرتبط) که در آن مواد هسته ای تولید، فرآوری، استفاده، تصدی / تبدیل، انبار یا دفع (دورهشت) می گردد و برای آن پروانه خاصی لازم است.

ماده هسته ای (nuclear material) (matière nucléaire): مواد فهرست شده در جدول 1 بخش 4 این نشریه، مشتمل بر مواد فهرست شده در زیرنویس های آن.

نگهبان (guard) (gardien): شخصی که مسئولیت گشت زنی، نظاره گری، ارزیابی، همراهی افراد یا ترابری، کنترل دسترسی و یا تامین واکنش اولیه را بر عهده دارد.

نیروهای واکنشی (response forces) (forces d’intervention): اشخاصی در درون-ساختگاه (on-site) یا برون-ساختگاه(off-site) که مسلح هستند و به طور مناسبی تجهیز شده و آموزش دیده اند تا با تلاش برای برداشت غیرمجاز یا اقدام به خرابکاری مقابله نمایند.

وسیله ترابری (conveyance) (moyen de transport): برای ترابری (الف) زمینی یا ریلی: هر وسیله نقلیه مورد استفاده برای حمل محموله مواد هسته ای؛ (ب) آبی: هر کشتی دریاپیما یا شناور آبراه داخلی، یا هر محل نگهداری، محفظه، یا منطقه معینی از یک کشتی دریاپیما یا شناور آبراه داخلی که برای حمل محموله هسته ای مورد استفاده قرار می گیرد؛ و (پ) هوایی: هر هواپیمای مورد استفاده برای حمل محموله هسته ای.

 

معادل های فارسی اصطلاحات مورد استفاده در مدرک IAEA/CODEOC/2004

CODE OF CONDUCT ON THE SAFETY AND SECURITY OF RADIOACTIVE SOURCES

توضیح: معادل های فارسی این اصطلاحات بر اساس معنای واژه در متن انگلیسی و با توجه به معادل های فرانسه، روسی و عربی تعیین شده برای آن کلمه در ترجمه های رسمی منتشر شده از طرف آژانس بین المللی انرژی اتمی توسط گروه کاری امنیت هسته ای انجمن حقوق هسته ای ایران انتخاب و تدوین شده و به تصویب انجمن رسیده است.

فارسی

انگلیسی

فرانسه

روسی

عربی

اجازه نامه

authorization

Autorisation

Официальное разрешение

التصریح

امنیت

security

Sécurité

Сохранность

الأمن

انبارش

storage Entreposage Хранение الخزن

ایمنی

safety

Sûreté

Безопасность

الأمان

چشمه بی استفاده

disused source Source retirée du service Изъятый из употребления источник المصدر المهمل

چشمه بی­ سرپرست

orphan source

Source orpheline

Бесхозный источник

المصدر الیتیم

چشمه پرتوزا

radioactive source

Source radioactive

Радиоактивный источник

المصدر المشع

دفع (دورهشت)

disposal

Stockage définitif

Захоронение

التخلص

فرهنگ امنیت

security culture

Culture de sécurité

Культура сохранности

ثقافة الأمن

فرهنگ ایمنی

safety culture

Culture de sûreté

Культура безопасности

ثقافة الأمان

کنترل­ نظارتی

regulatory control

Contrôle réglementaire

Регулирующий контроль

التحکم الرقابی

مدیریت

management

Gestion

Обращение

التصرف

نهاد نظارتی

(واحد قانونی)

regulatory body

Organisme de réglementation

Регулирующий орган

الهیئة الرقابیة

آزمون عملکرد (performance testing) (test de performance): آزمون تدابیر حفاظت فیزیکی و سامانه حفاظت فیزیکی برای تعیین این که آیا به صورت طراحی شده اجرا می شوند یا خیر؛ برای محیط های طبیعی، صنعتی و تهدید پیشنهاد شده مناسب هستند؛ و در انطباق با الزامات عملکردی مقرر شده قرار دارند.

آشکارسازی (Detection) (détection): فرآیندی در یک سامانه حفاظت فیزیکی که با حس کردن یک اقدام خصمانه یا غیر مجاز بالقوه آغاز می شود و با ارزیابی علت اعلام خطر (آلارم) تکمیل می گردد.

ارزیابی تهدید (Threat Assessment) (évaluation de la menace): ارزیابی تهدیدات - بر اساس اطلاعات به دست آمده از نهادهای اطلاعاتی، اعمال قانون و  منبع آزاد  - که انگیزه ها، مقاصد و قابلیت های این تهدیدات را توصیف می کند.

اقدام خصمانه (malicious act) (acte malveillant): اقدام یا شروع به اقدام برای برداشت غیرمجاز یا خرابکاری است.

ایستگاه اعلام خطر مرکزی/ ایستگاه آژیر مرکزی (central alarm station) (poste central de sécurité): تاسیساتی که نظاره گری کامل و مداوم اعلام خطر (اعلان خطر)، ارزیابی و ارتباط با نگهبانان، مدیریت موسسه و نیروهای واکنشی را فراهم می کند.

برداشت غیر مجاز (Unauthorized Removal) (enlèvement non autorisé): سرقت یا هرگونه گرفتن غیرقانونی موادهسته ای.

بهره بردار (Operator) (exploitant): هر شخص، سازمان یا نهاد دولتی پروانه دار یا مجاز به عهده دار شدن بهره برداری از یک موسسه هسته ای.

پیامدهای پرتوی غیر قابل قبول (unacceptable radiological consequences) (conséquences radiologiques inacceptables): سطحی از پیامدهای پرتوی که توسط کشور تعیین می شود و بالاتر از آن اجرای اقدامات حفاظت فیزیکی لازم می گردد.

تاخیر دسترسی (access delay) (retardement de l’accès): عنصری از سامانه حفاظت فیزیکی که به منظور افزایش زمان نفوذ متخاصم برای ورود به و یا خروج از موسسه هسته ای یا ترابری طراحی می گردد.

تدابیر حفاظت فیزیکی (Physical Protection Measures) (mesures de protection physique): پرسنل، رویه ها و تجهیزاتی که سامانه حفاظت فیزیکی را تشکیل می دهند.

ترابری (transport) (transport): حمل بین المللی یا داخلی مواد هسته ای توسط هر وسیله ترابری است که با خروج از موسسه هسته ای یا فرستنده شروع شده و با ورود به موسسه هسته ای گیرنده پایان می یابد.

تمرین رو در رو (force-on-force exercise) (exercice d’attaque simulée): آزمایش عملکرد سامانه حفاظت فیزیکی که از کارکنان آموزش دیده تعیین شده در نقش نیروی متخاصم برای شبیه سازی یک حمله متناسب با تهدید و یا تهدید مبنای طراحی استفاده می کند.

تهدید (Threat) (menace): یک شخص یا گروهی از اشخاص با انگیزه، قصد و قابلیت ارتکاب اقدام خصمانه.

تهدید مبنای طراحی (Design Basis Threat (DBT)) (menace de référence): ویژگی ها و مشخصات متخاصمان بالقوه درونی یا بیرونی که هدفشان خرابکاری و یا برداشت غیرمجاز است که در برابر آنها یک سامانه حفاظت فیزیکی طراحی و ارزیابی می گردد.

حمله از دور (stand-off attack) (attaque à distance): حمله ای که با فاصله از موسسه هسته ای یا ترابری هدف اجرا می شود، به نحوی که مستلزم دسترسی مستقیم متخاصم به هدف نیست، یا الزامی برای غلبه متخاصم بر سامانه حفاظت فیزیکی وجود ندارد.

خرابکاری (Sabotage) (sabotage): هرگونه اقدام عمدی هدایت شده علیه یک موسسه هسته ای، یا مواد هسته ای در حال استفاده، انبارش یا ترابری که می­تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم سلامت و ایمنی کارکنان، عموم مردم یا محیط زیست را از طریق پرتوگیری یا پخش مواد پرتوزا به خطر اندازد.

دفاع در عمق (Defence in depth) (défense en profondeur): ترکیبی از لایه های متعدد سامانه ها و تدابیری که باید بر آنها غلبه و یا دور زده شوند قبل از آن که حفاظت فیزیکی در معرض خطر قرار گیرد.

رژیم حفاظت فیزیکی (Physical Protection Regime) (régime de protection physique): رژیم کشوری شامل موارد زیر است:

-چارچوب قوانین و مقررات نظارتی حاکم بر حفاظت فیزیکی مواد هسته ای و موسسات هسته ای؛

-نهادها و سازمان های داخل کشور مسئول تضمین اجرای چارچوب قوانین و مقررات؛

- سامانه های حفاظت فیزیکی مربوط به موسسه و ترابری.

رویداد امنیت هسته ای (Nuclear security event) (événement de sécurité nucléaire): یک رویداد که دارای پیامد موثر بر حفاظت فیزیکی ارزیابی شود.

رویکرد درجه بندی شده (graded approach) (approche graduée): اعمال تدابیر حفاظت فیزیکی متناسب با پیامدهای بالقوه یک اقدام خصمانه است.

سامانه حسابرسی و کنترل مواد هسته ای (system for nuclear material accountancy and control) (système de comptabilité et de contrôle des matières nucléaires): مجموعه یکپارچه ای از تدابیر طراحی شده به منظور فراهم نمودن اطلاعات، کنترل و تضمین وجود مواد هسته ای که مشتمل بر سامانه های مورد نیاز برای ایجاد و ردیابی موجودی های مواد هسته ای، کنترل دسترسی و آشکارسازی فقدان یا انحراف مواد هسته ای، و اطمینان از صحت آن تدابیر و سامانه ها است.

سامانه حفاظت فیزیکی (physical protection system) (système de protection physique): یک مجموعه یکپارچه از تدابیر حفاظت فیزیکی برای جلوگیری از کامل شدن یک اقدام خصمانه.

طرح احتمالی (contingency plan) (plan d’intervention spécialisé): مجموعه ای از اقدامات از پیش تعیین شده برای واکنش به اقدامات غیرمجازی که نشان دهنده تلاش برای برداشت غیر مجاز یا خرابکاری- از جمله تهدیدات مربوطه - که برای مقابله موثر با چنین اقداماتی طراحی می شوند.

فرستنده (shipper) (expéditeur): هر شخص، سازمان یا دولتی که محموله ای از مواد هسته ای را برای ترابری تهیه یا ارائه/عرضه نماید. (یعنی ارسال کننده محموله)

فرهنگ امنیت هسته ای (Nuclear Security Culture) (culture de sécurité nucléaire): مجموعه ای از ویژگی ها، نگرش ها و رفتارهای افراد، سازمان ها و نهادها می باشد که به عنوان ابزاری برای پشتیبانی، تقویت و پایداری امنیت هسته ای عمل می کند.

قاعده دو شخص (two person rule) (règle des deux personnes): دستورالعملی که نیاز به حضور حداقل دو شخص مجاز و آگاه برای تایید اینکه فعالیت ها مربوط به مواد هسته ای و موسسات هسته ای مجاز باشند را الزامی می نماید، به منظور کشف دسترسی یا اقداماتی که غیرمجاز هستند.

مانع فیزیکی (physical barrier) (barrière matérielle): حصار، دیوار یا مانع مشابهی که تاخیر دسترسی را فراهم می کند و مکمل کنترل دسترسی است.

متخاصم درونی (insider) (agresseur d’origine interne): یک یا چند فرد با دسترسی مجاز به موسسات هسته ای یا مواد هسته ای در حال ترابری که می توانند تلاش به برداشت غیرمجاز یا خرابکاری کنند یا اینکه می توانند به یک متخاصم بیرونی کمک کنند تا این کار را انجام دهد.

مقام صلاحیت دار/ مقام صالح (competent authority) (autorité compétente): سازمان (ها) یا موسسه (های) دولتی که توسط کشور برای انجام یک یا چند کارکرد امنیت هسته ای تعیین شده اند.

مرکز کنترل ترابری (transport control centre) (centre de contrôle du transport): مرکزی که نظاره گری مداوم بر مکان وسیله ترابری و وضعیت امنیتی و برقراری ارتباط با وسیله ترابری، فرستنده/گیرنده، حمل کننده و در صورت لزوم نگهبانان و نیروهای واکنشی در هنگام ترابری رافراهم می نماید.

منطقه داخلی (inner area) (zone intérieure): منطقه ای با اقدامات حفاظتی بیشتر در درون یک منطقه حفاظت شده که در آن طبقه یک مواد هسته ای استفاده و یا انبار می شود.

منطقه دسترسی محدود (limited access area) (zone d’accès limité): منطقه مشخصی شامل موسسه هسته ای و مواد هسته ای که دسترسی به آن برای مقاصد حفاظت فیزیکی محدود و کنترل شده است.

منطقه حفاظت شده (protected area) (zone protégée): منطقه ای درون یک منطقه دسترسی محدود که حاوی طبقه 1 یا 2 مواد هسته ای و یا اهداف خرابکاری است و توسط یک مانع فیزیکی به همراه اقدامات حفاظت فیزیکی اضافی/تکمیلی محصور شده است.

منطقه حیاتی (vital area) (zone vitale): منطقه ای درون یک منطقه حفاظت شده که شامل تجهیزات، سامانه ها یا دستگاه ها یا مواد هسته ای که خرابکاری در آن می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم منجر پیامدهای پرتوی غیر قابل قبول گردد.

موسسه هسته ای (nuclear facility) (installation nucléaire): یک موسسه (شامل ساختمان ها و تجهیزات مرتبط) که در آن مواد هسته ای تولید، فرآوری، استفاده، تصدی / تبدیل، انبار یا دفع (دورهشت) می گردد و برای آن پروانه خاصی لازم است.

مواد هسته ای (nuclear material) (matière nucléaire): مواد فهرست شده در جدول 1 بخش 4 این نشریه، مشتمل بر مواد فهرست شده در زیرنویس های آن.

نگهبان (guard) (gardien): شخصی که مسئولیت گشت زنی، نظاره گری، ارزیابی، همراهی افراد یا ترابری، کنترل دسترسی و یا تامین واکنش اولیه را بر عهده دارد.

نیروهای واکنشی (response forces) (forces d’intervention): اشخاصی در درون-ساختگاه (on-site) یا برون-ساختگاه(off-site) که مسلح هستند و به طور مناسبی تجهیز شده و آموزش دیده اند تا با تلاش برای برداشت غیرمجاز یا اقدام به خرابکاری مقابله نمایند.

وسیله ترابری (conveyance) (moyen de transport): برای ترابری (الف) زمینی یا ریلی: هر وسیله نقلیه مورد استفاده برای حمل محموله مواد هسته ای؛ (ب) آبی: هر کشتی دریاپیما یا شناور آبراه داخلی، یا هر محل نگهداری، محفظه، یا منطقه معینی از یک کشتی دریاپیما یا شناور آبراه داخلی که برای حمل محموله هسته ای مورد استفاده قرار می گیرد؛ و (پ) هوایی: هر هواپیمای مورد استفاده برای حمل محموله هسته ای.